Sláturtíð
Nóvember 2014
Ritstj. Inga Lára Baldvinsdóttir
Sláturtíð er senn á enda runnin þetta árið. Af því tilefni er gaman að skyggnast örlítið aftur í tímann og gera sér í hugarlund vinnuaðstæður við sauðfjárslátrun í Borgarnesi fyrir seinni heimsstyrjöld.
Á ljósmynd Þorsteins Jósepssonar sem er tekin seint á fjórða ártugnum er fólk að ferma vörubílspall af lambskrokkum. Kjötið á að skipast um borð í vélbát, en þeir sigldu milli Reykjavíkur og Borgarness til þess að flytja kjötið sem hraðast til geymslu og sölu í Reykjavík. Ekki var gerlegt að flytja kjötið með Laxfossi sem á þessum tíma sigldi áætlunarferðir til Borgarness frá Reykjavík. Hluti kjötafurðanna var flutt til Reykjavíkur en hluti þeirra varð eftir til sölu og neyslu í Borgarnesi og nágrannasveitum.
Bifreiðin er af gerðinni Chevrolet árgerð 1929 og ber skráninganúmerið MB 7. Hana átti Arnbergur Stefánsson (1897-1990), sem rak vörubíla í Borgarnesi um þetta leyti og fram eftir öldinni. Bílar hans fluttu vörur um héraðið og voru einnig í vegavinnu. Maðurinn sem virðist stýra hleðslunni er með bílstjórakaskeiti á höfði. Það er Sigurþór Helgason (1913-1995) fæddur að Háreksstöðum í Norðurárdal, lengst af búsettur í Borgarnesi og lengi verkstjóri hjá Hreppnum. Hann lærði að aka bíl hjá Arnbergi líkt og margir Borgnesingar í þann tíð og vann lengi hjá Arnbergi við vörubifreiðaakstur. Sá sem virðist standa á brún bílpallsins og líka er með bílstjórakaskeiti á höfði gæti vel verið Ágúst Finnsson (1915-1967) frá Guðnabakka. Hann stundaði á sínum yngri árum ýmsa vinnu í Borgarfirði og austur í Gnúpverjahreppi og lærði á bíl hjá Arnbergi og gerðist síðar leigubílstjóri á Bæjarleiðum í Reykjavík frá 1946. Maðurinn í hvíta hlífðarsloppnum með eins konar bát á höfði virðist geta verið einhver þeirra Bachmannsbræðra, sona þeirra Guðrúnar Guðmundsdóttur og Guðjóns J. Bachmann en t.d. vann Guðmundur Bachmann (1915-2003) lengi við slátrun og frystihússtörf í Borgarnesi, lengst af hjá Kaupfélagi Borgfirðinga. Hann mun hins vegar aldrei hafa verið með gleraugu og því berast böndin frekar að bræðrum hans Geir eða Sigurði. Inn í gættina lítur kona í hvítum vinnuslopp með alpahúfu á höfði. Hún bíður átekta þar til hún fær næsta krof í fangið. Greinilegt er að kjötskrokkarnir eru handlangaðir frá manni til manns. Hver hefur sína stöðu, sem auðveldar fólki erfiðið.
Húsið er bárujárnsklætt timburhús í upphafi reist af Akra-Jóni, Jóni Jónssyni (1843-1916) til þess að reka í því verslun. Þegar hér er komið sögu var reksturinn í húsinu á höndum Verslunarfélags Borgarfjarðar, sem stofnað var árið 1924 og var í eigu og rekstri Jóns Björnssonar (1878-1949) og fjölskyldu hans til ársins 1944. Í gluggunum sést í verslunarvarninginn og í þeim við hornið blasa búðarhillur við en innan við næsta glugga hanga lampa- eða luktaglös. Á efri hæð hússins var kontór verslunarstjórans og í glugganum sjást pappírsrollur, sem gætu verið bókhaldsgögn.
Sjálft sláturhúsið var í bakhúsinu með hallandi þakinu. Eftir að lamb hafði verið felt og það blóðgað var skrokkurinn fleginn, innyfli og innmatur tekinn innan úr, kjötið snyrt og það hengt upp og látið hanga einhverjar klukkustundir og síðan flutt til skips. Þarna var ekkert frystihús en kjötskrokkur sem hangir verður fljótt stirður en sveigist þó eins og sést á skrokknum sem Guðmundur heldur á. Hægt var að skáskjóta honum fyrir rennuhornið og á bílpallinn. Í húsinu á móti sláturhúsinu var einhvers konar pakkhús, þar sem verslað var með grófari vöru.
Grindurnar upp við steinvegginn hafa vafalaust verið notaðar til þess að girða fyrir fjárhópa, sem reknir voru til slátrunar. Til hægri á myndinni neðst sér í enda á vörubílspalli enda þurfti að hafa hraðar hendur að flytja kjötið til skips sem lagði af stað um leið og lestin var full.
Þetta hús er eitt fárra í Borgarnesi sem enn standa frá bernskuskeiði kauptúnsins. Þar er nú rekið með glæsibrag Landnámssetrið með sýningum, leiklofti, verslun og veitingastað.
Búðarklettur er aftan við húsið og ofan á honum röð símastaura með línum, sem lágu að húsum í Brákarey. Uppi yfir Búðarklettinn gægist Tungukollurinn, vestasti hluti Hafnarfjallsins.
Heimildamaður samantektarinnar er Árni Guðmundsson frá Beigalda, sem jafnframt var heimildamaður um myndir Þorsteins Jósepssonar úr Mýrasýslu og Borgarfjarðarsýslum en dóttir hans Lilja skáði eftir honum pistilinn.